теңіз компасы

теңіз компасы
(компас (морской компас); итал. compasso, compassare – адымдап өлшеу)
бағытты бағдарлап, анықтауға арналған аспап. К. кеме және ұшақ жүргізуде, артиллерияда топографиялық, геодезиялық жұмыстарды жүргізу үшін, жергілікті жерде әскерлердің бағдар жасауы үшін, жер асты галереяларын қою үшін, құбырлар мен тоннельдер салу үшін, акванавтардың суда бағдар жасауы үшін қолданылады. Жұмыс істеу принципіне байланысты компастар магниттік, гигроскоптық, астрономиялық радиокомпас болып бөлінеді. Магниттік К-та солтүстік-оңтүстік бағыты бойынша магниттік меридиан бойында орналасатын магниттелген меңзердің қасиеті пайдаланылады. Гигроскоптық К. айналу осінің бағытын өзгертпейтін және оны белгілі бір жағдайда географиялық меридиан жазықтығында ұстап тұратын әрі өте жылдам айналатын гигроскоп роторының қасиетіне негізделген. Астрономиялық К-та пеленгатор кейбір аспан шырағының (мыс., күн) орнын үздіксіз қадағалап отырады, соның нәтижесінде географиялық меридианның бағыты анықталады. Радиокомпас — радиомаякқа келген радиотолқын бағытын автоматты түрде белгілеп отыратын радиоқабылдағыш құрылғы. Бұл К-тардың ішіндегі көп тарағаны әрі ертеден қолданылып келе жатқаны – магниттік К. Бұдан 2 мың жыл бұрын Қытайда солтүстік-оңтүстік бағытын анықтау үшін тұрақты магнит қолданылған. ХІІ ғасырда Еуропада ағаш тығындыққа бекітілген магнит меңзері пайдаланылған. XIV ғасырда магнит меңзері дөңгелек қағаздың ортасындағы істікке орнатылған К. қолданылған. Жетілдірілген магниттік К. кеме жүргізудегі негізгі құрал болды. XVII ғ-дан К-тар пеленгатормен шыға бастады. Магниттік К-тар күні бүгінге дейін қолданылып келеді. Гигроскопиялық К. XX ғ-да пайда болды. Бұл электронды және электромеханикалық қондырғының көлемі мен салмағы үлкен болғанымен, географиялық меридиан бағытын 0,1—0,2о дәлдікпен тұрақты көрсетеді.

Казахский толковый терминологический словарь по военному делу. — Мектеп.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Смотреть что такое "теңіз компасы" в других словарях:

  • компасы — ов, только мн. compas. 1. устар. Щипцы для завивки волос. БАС 1. Щипцы зубныя: вороний нос. Компас парикмахерский. Указ. выст. 1839 34. Он сидел и завивался.. Девка .. держала перед ним накаленные компасы. Писемский П. Хозар и М. Ступицына. Видел …   Исторический словарь галлицизмов русского языка

  • Компасы — мн. устар. Щипцы для завивки волос. Толковый словарь Ефремовой. Т. Ф. Ефремова. 2000 …   Современный толковый словарь русского языка Ефремовой

  • КОМПАС — прибор для определения горизонтальных направлений на местности. Применяется для определения направления, в котором движется морское, воздушное судно, наземное транспортное средство; направления, в котором идет пешеход; направления на некоторый… …   Энциклопедия Кольера

  • компас — прибор для определения сторон горизонта и измерения на местности магнитных азимутов, напр. при движении по маршруту. Осн. части компаса – магнитная стрелка, свободно вращающаяся на острие иглы, лимб с градусными делениями, а также (в некоторых… …   Географическая энциклопедия

  • Навигация воздушная —         аэронавигация, наука о методах и средствах вождения летательных аппаратов (ЛА) самолётов, вертолётов, ракет и др.; совокупность операций по определению навигационных элементов наземными пунктами управления полётами или на борту ЛА и… …   Большая советская энциклопедия

  • Белавенец, Иван Петрович — капитан 1 го ранга, писатель и исследователь в области научной навигации. Из дворян Смоленской губернии, род. в мае 1830 г. и первоначальное образование получил в Морском корпусе, откуда был выпущен в гардемарины 24 го августа 1846 г.… …   Большая биографическая энциклопедия

  • Нагаев, Алексей Иванович — адмирал, член Адмиралтейств коллегии, главный командир Кронштадтского порта; один из первых русских ученых гидрографов. А. И. Нагаев родился в марте 1704 года в селе Сертыкине Московской губернии и происходил из небогатой дворянской семьи.… …   Большая биографическая энциклопедия

  • Маркшейдерские приборы —         применяются в маркшейдерском деле при пространственных геометрических измерениях в шахтах и карьерах, а также на поверхности Земли.          По назначению М. п. подразделяются на несколько групп. Угломерные приборы теодолит тахеометры,… …   Большая советская энциклопедия

  • НАВИГАЦИЯ ВОЗДУШНАЯ — аэронавигация, наука о методах и средствах вождения ЛА самолётов, вертолётов и др.; совокупность операций на наземных пунктах управления полётами и на борту ЛА в полёте по определению и использованию навигац. элементов для вождения ЛА. Кроме того …   Большой энциклопедический политехнический словарь

  • Магнит — Подковообразный магнит из альнико сплава алюминия, никеля и кобальта. Магниты изготовляются в виде подковы для того, чтобы приблизить полюса друг к другу с целью создать сильное магнитное поле, с помощью которого можно поднимать большие куски… …   Википедия


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»